Myth, Tradition, History
The history of Litochoro is centuries old, continuous and uninterrupted over time. It’s sources: myth and tradition. It is said to have been founded by the inhabitants of ancient “Pimbleia”, a small town to the south, a worship center of Pimbleades Muses, which belonged to the famous city of Dion. Built on the banks of the river Enipeas, that settlement was destroyed by its waters, forcing the inhabitants to settle in the present location of Litochoro.
The last faithful people in the cult of the Dodecanese of Olympus were christened when Emperor Theodosius of Byzantium sent Christian islanders as settlers, bringing with them the naval tradition. During the Turkish occupation over a hundred sailboats belonged to the inhabitants of Litochoro.
The exact time of Litochoro’s creation is unknown. Its roots, however, according to tradition, date back to 1540 AD when Saint Dionysios arrived here and built the famous monastery. Since then the city and the monastery have followed a common historical course. Olympus, the Monastery of Agios Dionysios and Litochoro became the refuge of the revolutionists of the area, against Othomans. From here passed the great teacher of the Greek genre Kosmas Aitolos. On the beach of Litochoro Greek Hero Nikotsaras landed, finding heroic death in 1807 in an attempt to revolt the area. The inhabitants of Litochoro actively participated in the liberation struggle of 1821.
In Litochoro the first revolutionary government for the liberation of Macedonia was formed in 1878 under the presidency of Evangelos Korovago and the Olympus revolution began. Litochoro sailors Nikolaos Vlachopoulos and Michael Kofos led the liberation wars of 1912-1913 to Admiral Nikolaos Votsis in the Thermaikos Gulf, where he torpedoed the Turkish fleet’s flagship. On the slopes and gorges of Mount Olympus, national resistance was nestled in World War II.
The name of the city is also associated with the myth and history, but also with the natural environment. According to one version, as the legend says, it was called Litochoro because the beautiful Lito, who bathed in the waters of Enipea, had her home here. In another version, the Litochoro script is due to the plain space of the Byzantine word “simple”, which means prayer. It may have come from the name Lithochoro ( lithos means “stone”). Maps of Macedonia in the 16th and 17th centuries refer to the ancient Greek name Lissas from the Homeric “lis”, meaning rock or cliff, bare and smooth stone. There is also the scripture Lytchoro, in the sense of the “free” free-country, which has enjoyed Turkish domination. Finally, there is the notion that Litochoro simply means simple and chaste space, which also refers to the sanctity of space.
The text (excerpt) is from a tourist brochure of the Municipality of Litochoro in October 2003.
Ο Μύθος, η Παράδοση, η Ιστορία
Μακραίωνη η ιστορία του Λιτόχωρου. Και συνεχής, αδιάσπαστη στο πέρασμα του χρόνου. Πηγές της ο μύθος και η παράδοση. Λέγεται ότι ιδρύθηκε από τους κατοίκους της αρχαίας Πίμπλειας, μικρής πόλης νοτιότερα, λατρευτικού κέντρου τον Πιμπλειάδων Μουσών, που υπαγόταν στην περίφημη πόλη του Δίου. Χτισμένος εκείνος ο οικισμός στις όχθες του ποταμού Ενιπέα, καταστράφηκε από τα νερά του, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να εγκατασταθούν στη σημερινή θέση του Λιτόχωρου.
Τελευταίοι πιστοί στη λατρεία του Δωδεκάθεου του Ολύμπου, εκχριστιανίστηκαν όταν ο αυτοκράτορας Μέγας Θεοδόσιος έστειλε νησιώτες χριστιανούς ως εποίκους, που έφεραν μαζί τους και τη ναυτική παράδοση. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας πάνω από εκατό ιστιοφόρα ανήκαν σε Λιτοχωρίτες καραβοκύρηδες. Η παραλία των Αγίων Θεοδώρων μάλιστα ονομάστηκε Στόλος από το πλήθος των αγκυροβολημένων ποίων.
Δεν είναι γνωστός ο ακριβής χρόνος της δημιουργίας του Λιτόχωρου. Οι ρίζες του, πάντως, σύμφωνα με την παράδοση, τοποθετούνται στο 14ο αιώνα. Το 1540 έφτασε εδώ ο Άγιος Διονύσιος και έχτισε το ξακουστό μοναστήρι. Από τότε η πόλη και το μοναστήρι ακολούθησαν κοινή ιστορική πορεία. Ο Όλυμπος, η Μονή του Αγίου Διονυσίου και το Λιτόχωρο έγιναν το καταφύγιο των αρματωλών της περιοχής. Από εδώ πέρασε ο μεγάλος δάσκαλος του Γένους Κοσμάς ο Αιτωλός. Στην παραλία του Λιτόχωρου αποβιβάστηκε ο Νικοτσάρας, βρίσκοντας το 1807 ηρωικό θάνατο στην προσπάθειά του να ξεσηκώσει την περιοχή. Οι Λιτοχωρίτες συμμετείχαν ενεργά στον Απελευθερωτικό Αγώνα του 1821.
Στο Λιτόχωρο συγκροτήθηκε το 1878 η πρώτη επαναστατική κυβέρνηση για την απελευθέρωση της Μακεδονίας με πρόεδρο τον Ευάγγελο Κοροβάγκο και άρχισε η επανάσταση του Ολύμπου. Οι Λιτοχωρίτες ναυτικοί Νικόλαος Βλαχόπουλος και Μιχαήλ Κωφός οδήγησαν στους απελευθερωτικούς πολέμους του 1912-1913 το ναύαρχο Νικόλαο Βότση στο Θερμαϊκό κόλπο, όπου τορπίλισε τη ναυαρχίδα του τουρκικού στόλου. Στις πλαγιές και τις χαράδρες του Ολύμπου φώλιασε στο Β παγκόσμιο πόλεμο η εθνική αντίσταση.
Με το μύθο και την ιστορία, αλλά και με το φυσικό περιβάλλον, είναι συνδεδεμένη και η ονομασία της πόλης. Κατά μία εκδοχή, όπως λέει ο μύθος, ονομάσθηκε Λητόχωρο γιατί εδώ είχε την πατρίδα της η πανέμορφη Λητώ, που λουζόταν στα νερά του Ενιπέα. Κατά άλλη εκδοχή η γραφή Λιτόχωρο οφείλεται στο λιτό χώρο ή στη βυζαντινή λέξη “λιτή”, που σημαίνει προσευχή. Ίσως να προήλθε από το όνομα Λιθόχωρο, δηλαδή “πετρότοπος”. Σε χάρτες μάλιστα της Μακεδονίας του 16ου και 17ου αιώνα αναφέρεται με την αρχαιοελληνική ονομασία Λισσάς από το ομηρικό “λις”, που σημαίνει τον βράχο ή τον γκρεμό, τη γυμνή και λεία πέτρα. Υπάρχει, επίσης, η γραφή Λυτόχωρο, με την έννοια του “λυτού” ελεύθερου – τόπου, που γνώρισε χαλαρή την τουρκική κυριαρχία. Υπάρχει, τέλος, η άποψη πως Λιτόχωρο σημαίνει απλώς λιτός χώρος, που παραπέμπει επίσης στην ιερότητα του χώρου.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Λιτόχωρου του Οκτωβρίου 2003.
